Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Przewalski Atı (Takhi) Nedir? Günümüzde Var Olan ve Soyu Tükenme Tehdidi Altında Olan Son Antik Atlar, Klonlama Projesi ile Kurtarabilir miyiz?

Przewalski Atı (Takhi) Nedir? Günümüzde Var Olan ve Soyu Tükenme Tehdidi Altında Olan Son Antik Atlar, Klonlama Projesi ile Kurtarabilir miyiz? Revive & Restore
28 Ağustos 2020: İlk Przewalski Klonu, Kurt, taşıyıcı annesinin yanında
6 dakika
3,393
Tüm Reklamları Kapat

Günümüzde yaşayan ve günlük hayatımızdan tanıdığımız atların tamamının yapay seçilim sonucunda vahşi atlardan evrimleştiğini, günümüzdeki at türlerinin de diğer tüm hayvan türleri gibi uzun evrimsel süreçler sonucunda bugünlere ulaşabilmiş hayvanlar olduklarını biliyoruz. Peki ya evcilleştirilmiş atların dışında kalanlar? Vahşi atlar nerede? Ne yazık ki, birçok türe yaptığımız gibi, onları da yok olma tehdidiyle karşı karşıya bıraktık. Ancak neyse ki, bazı çabalarla onları halan görmek mümkün.

Przewalski'nin Atları olarak bilinen Equus ferus przewalskii alttürüne (kimi kaynağa göre Equus przewalskii ismiyle ayrı bir türe) ait atlar, günümüzde yaşayan son gerçek vahşi atlardır. Moğollar, Przewalski atını "ruh" ve "tapınmaya değer" anlamına gelen "takhi" diye isimlendirmiştir. Doğal popülasyonlarından sonuncusu da, 50 yıl kadar önce Moğolistan'da yok olmuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak o zamandan bu yana, tehlikenin farkına varan bazı hayvanat bahçeleri (özellikle de Prag Hayvanat Bahçesi) bu atlardan 12 örnek toplamış ve ciddi bir koruma programı uygulamıştır. Bu 12 bireyden, 1000 bireylik bir hayvanat bahçesi popülasyonu yaratılabilmiştir. Sonunda, 1992 senesinde bu hayvanat bahçesi popülasyonundan 16 tanesi vahşi doğaya salınmış ve son yapılan tespitlere göre günümüzde 300 bireylik bir popülasyon büyüklüğüne erişmişlerdir. 

Eldeki popülasyon sürekli birbiriyle çaprazlandığı için, genetik analizler sorunlu sonuçlar vermekte ve türün taksonomisini zorlaştırmaktadır. Ancak antik DNA teknolojisinin gelişmesi sayesinde, 2009 yılında bir kemikten alınan DNA analiz edilmiş ve 2011 yılında yapılan bir mitokondriyal DNA analizi Przewalski Atları ile günümüzdeki diğer modern atların ortak atasının 160.000 yıl kadar önce yaşadığını ortaya koymuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Tıpkı şempanzeler ile insanlarda olduğu gibi, Przewalski Atları ile diğer modern atlar arasında da kromozom sayısı farkı bulunmaktadır (Przewalski Atları'nda 66, diğer modern atlarda 64). Przewalski Atları'nda bulunan kromozom 23 ve 24 kaynaşarak günümüzdeki diğer modern atlarda bulunan kromozom 5'i oluşturmaktadır. Bu iki grup birbiriyle çiftleştiğinde, yüksek sıklıkta kısır olan, 65 kromozom sayılı bireyler doğmaktadır. 

Genetik Darboğazla Mücadele

Przewalski atı, uzun bir süredir, çoğu nesli tükenen hayvan gibi genetik darboğazdan çıkma mücadelesi veriyor. Bununla mücadele etme amacıyla başlatılan bir proje sonucunda, Dünya'nın ilk klonlanmış Przewalski Atı, 6 Ağustos 2020’de başarılı bir şekilde dünyaya geldi. Revive & Restore, San Diego Zoo Global (SDZG) ve ViaGen Pets and Equine ortaklığıyla 1980’den beri SDZG Donmuş Hayvanat Bahçesi'nde saklanan Przewalski hücre hattından klonlama yapıldı. Bu klonlama işleminin başarısıyla, genetik darboğazda olan Prezewalski at türünün genetik çeşitliliğinin arttırılması hedefleniyor.

Gen havuzunun daralması, genetik darboğaza giren türleri ensest üremeye sürükler, bu da ilerleyen nesillerde türün genel olarak sağlık sıkıntılarıyla karşılaşmasına ve gitgide üreme veriminin azalmasına sebep olur. Ataları aynı olan bireyler çiftleştikçe ve genetik sürüklenmenin gen havuzunu daraltmasıyla, genetik darboğaz zararlı etkilerini göstermeye başlar. İlk başlarda koruma altına alınmış bir tür, bir süre çoğalsa dahi, genetik darboğazdan ötürü nesil, tekrardan hayatta kalma kabiliyeti ve üreme yetisindeki azalma yüzünden tehlikeye girebilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Gen havuzundaki daralma genetik çeşitliliği azalttığı gibi türün adaptasyon özelliğinde de azalmaya sebep olur. Przewalski atı gibi büyük türler, küçük sincap gibi türlere göre çevre hasarına ve iklim değişikliğine daha hassasken, adaptasyon kabiliyetindeki dramatik azalış, türü tekrar neslinin tükenme tehlikesiyle karşı karşıya bırakabilir. Przewalski atının genetik çeşitliliğini artırmak, bu türün günümüzün değişken dünyasında hayatta kalmasına yardımcı olacaktır.

Genetik kurtarma stratejisi, yakın akrabalar arasındaki üremenin sebep olduğu zararları azaltmak için yakın akraba olmayan bireyleri popülasyona katıp, genetik çeşitliliği arttırmayı hedefler. Bugün yaşayan Przewalski atlarının hemen hemen hepsi, yakın bir zamanda az sayıda atadan geldikleri için, genetik olarak çeşitliliği arttıracak canlı bir popülasyon ortada yoktu. Çevre Koruma Bilimcileri’nin ileri görüşlülüğü sayesinde bir düzine Przewalski atının hücreleri SDZG Donmuş Hayvanat Bahçesi'nde kriyoprezervasyon yöntemiyle koruma altına alınmıştı. Bu hücre hatlarının korunması, hayattaki popülasyonlarının sahip olmadığı genetik çeşitliliğin saklanmasını sağladı.

17 Şubat 2020: İlk ayını doldurduğunda Texas'ta karların tadını çıkaran Kurt (Courtesy, Timber Creek Veterineri)
17 Şubat 2020: İlk ayını doldurduğunda Texas'ta karların tadını çıkaran Kurt (Courtesy, Timber Creek Veterineri)
Revive & Restore

Koruma için Klonlama

Donmuş hücreleri kullanarak, günümüz Przewalski atlarının kaybettiği genetik çeşitliliğin bir kısmı klonlama ile kurtarılabilir. Başarılı çiftleştirmeyle, daralmış gen havuzu tekrardan kayıp genetik varyantların yaşayan popülasyona geçmesini sağlayabilir.

SDZG Donmuş Hayvanat Bahçesi’ndeki 1980’den kalma bir Przewalski atının hücrelerinden klonlanmış olan "Kurt" adındaki taydan beklenen de gen havuzunu bu şekilde genişletmesi... Kurt’un klonlanmasında kullanılan kriyopreserve hücreler 1975 Birleşik Krallık'ta doğan, 1978'de ABD'ye gönderilip 1998'e kadar yaşamış bir Przewalski atından alınıp bugüne kadar muhafaza edildi. Kayıtlarda Stud Book Number 615 (SB615) olarak geçen bu ata hayvanat bahçesindeki bakıcıları tarafından "Kuporvic" adı verildi. Klonlanlama işlemi hakkında daha fazlası için Koyun Dolly ile ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.

Soyağacı analizinin, hayattaki Przewalski popülasyonundakine göre daha fazla genetik varyasyona sahip olduğunu ortaya koymasıyla, SB615 hücre kültürü genetik kurtarma ve klonlanma için seçildi. Kuporovic’ten kalan genetik çeşitlilik bugün Kurt'ta hayat buldu. Kurt, Kuzey Amerika’daki koruma ve çiftleştirme programının başarısı için çok büyük bir öneme sahip olarak doğada kaybolmuş genetik çeşitliliği geri getiren ilk klonlama örneği oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Genetik Çeşitliliğin ve SB16'nın Önemi

Aslına bakılırsa SB615, Przewalski atının kaderini ilk defa değiştirmiyor.

1900’lerin başlarında koruma alanlarında ve hayvanat bahçelerinde çok az sayıda Przewalski atı kalmıştı. Türün hayatını kurtarmak için çeşitli hayvanat bahçeleri, ellerindeki Przewalski atlarını normal atlarla melezleştirmeye çalıştı. Melez ve safkan nüfusları ayrı tutmak, fazladan iki darboğaza sebep oldu. Sonraki çabalar, evcil at genetiğini melezlerden temizlemeye odaklandı. Kuzey Amerika’daki hayvanat bahçeleri, melez beygirler yerine sadece safkan olan beygirleri çiftleştirmeye başladı. 1980'lere kadar bu melezleme süreci, soyağacı analizlerinin odağı haline geldi.

Soyağacı analizlerinden sonra, SB615 beygirinin melez soyla bağı olmasına rağmen iki safkan 12 atadan ikisiyle; SB11 ve SB12, ile kan bağı olduğu ortaya çıktı. Hatta SB615’nin bugün yaşayan Przewalski atlarına göre daha fazla orijinal atalardan gelen vahşi tip alele sahip olduğu anlaşıldı. Bu önemli soya sahip olduğundan ötürü, SB615 genetik çeşitliliği artırmak için koruma programında çiftleştirildi.

Oliver Ryder, Ph.D., San Diego Hayvanat Bahçesi Genetik Direktörü, Donmuş Hayvanat Bahçesi Koleksiyonu'nu incelerken (Courtesy SDZG)
Oliver Ryder, Ph.D., San Diego Hayvanat Bahçesi Genetik Direktörü, Donmuş Hayvanat Bahçesi Koleksiyonu'nu incelerken (Courtesy SDZG)
Revive & Restore

Kuzey Amerika’daki koruma amaçlı çifleştirme programı, 2004'te yönünü değiştirdi. Hayvan bakıcıları bütün melez ve safkan fark etmeksizin Przewalski atlarını çiftleştirmeye başlamasıyla gen havuzundaki çeşitlilik arttı. SB615 Kuzey Amerika’daki Hayvanat Bahçelerinde yetiştirilen ilk melez soylardan biriydi ve mirasçıları hala Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çeşitli hayvanat bahçelerinde yaşamlarını sürdürüyor. Koruma programı ne kadar yol kat etmiş olsa bile, genetik sürüklenmenin çeşitliliği azaltma tehlikesi hala mevcut.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 4
  • Tebrikler! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Korkutucu! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Revive & Restore | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 14:19:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10220

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
R. &. Restore, et al. Przewalski Atı (Takhi) Nedir? Günümüzde Var Olan ve Soyu Tükenme Tehdidi Altında Olan Son Antik Atlar, Klonlama Projesi ile Kurtarabilir miyiz?. (2 Mart 2021). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10220
Restore, R. &., Kara, Ö. E., Bakırcı, Ç. M. (2021, March 02). Przewalski Atı (Takhi) Nedir? Günümüzde Var Olan ve Soyu Tükenme Tehdidi Altında Olan Son Antik Atlar, Klonlama Projesi ile Kurtarabilir miyiz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10220
R. &. Restore, et al. “Przewalski Atı (Takhi) Nedir? Günümüzde Var Olan ve Soyu Tükenme Tehdidi Altında Olan Son Antik Atlar, Klonlama Projesi ile Kurtarabilir miyiz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 02 Mar. 2021, https://evrimagaci.org/s/10220.
Restore, Revive &. Kara, Ömer Ekmel. Bakırcı, Çağrı Mert. “Przewalski Atı (Takhi) Nedir? Günümüzde Var Olan ve Soyu Tükenme Tehdidi Altında Olan Son Antik Atlar, Klonlama Projesi ile Kurtarabilir miyiz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 02, 2021. https://evrimagaci.org/s/10220.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close